Pages Menu
Categories Menu

Posted by on aug 22, 2022

Gelezen: Maarten Schenk – De Fake News Files

Gelezen: Maarten Schenk – De Fake News Files

Maar hoe gaat dat factchecken nu eigenlijk in zijn werk? Kun je eigenlijk wel bepalen wat ‘De Waarheid’ precies is?” Deze vraag stelt Maarten Schenk zichzelf in De Fake News Files (Uitgeverij Lannoo, 2022). “Gelukkig is het bij de meeste factchecks helemaal niet de bedoeling om uit te vissen wat dé waarheid is, in 99 procent van de gevallen gaat het immers om het tegenovergestelde, bewijzen dat iets niet waar is.” Als voorbeeld daarvoor haalt Schenk een stelling als “alle schapen zijn wit” aan. “Je hoeft dan maar één zwart exemplaar te vinden en je bent klaar.” En dat natuurlijk wel op controleerbare feiten gebaseerd.

Maar laat dat nou net de specialiteit van Schenk zijn. Hij is in 2015 mede-oprichter van factcheckingbedrijf Lead Stories, dat gebruikmaakt van het door Schenk ontwikkelde Trendolizer, een softwaretool die inzichtelijk maakt welke berichten viraal gaan op sociale media. Lead Stories zou vervolgens verhalen publiceren over de herkomst van het bericht, of het nieuw of al bestaand is, wie het schrijft, pusht en natuurlijk of het verhaal klopt.

In De Fake News Files schrijft Schenk over het ontstaan van zijn bedrijf en het momentum dat zij kregen dankzij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 en 2020, de laatste nog eens extra interessant door de corononacrisis. Beide gingen gepaard met een enorme aanwas van online desinformatie en daarmee een toenemende politieke en maatschappelijke druk op sociale-mediabedrijven om daar iets aan te doen. Deze samenloop van omstandigheden maakte dat Lead Stories berichten op andere Facebook en TikTok voorziet van factcheckinglabels. Schenk steekt niet onder stoelen of banken daar best trots op te zijn.

Alle bekende, maar ook heel veel onbekende voorbeelden van desinformatie komen voorbij. Of het nu gaat over een moderne klassieker als QAnon of de talloze nep-overlijdensberichten van celebrities; alles wordt door Schenk even toegankelijk en gedetailleerd beschreven. Wat De Fake News Files echter onderscheidt van veel andere boeken over desinformatie is hoe Schenk en zijn Lead Stories-redactie deze verhalen debunken, tot op het beschrijven van het redactieproces aan toe. Op die manier geeft hij een prachtig inkijkje in de enerverende wereld van factcheckers.

Kers op de taart is dat Schenk alle voorbeelden uit zijn boek online heeft uitgewerkt. Op die manier kan je stap voor stap nagaan hoe het factcheckingproces in zijn werk is gegaan.

Read More

Posted by on aug 15, 2022

Gelezen: Russell Muirhead en Nancy L. Rosenblum – A Lot of People are Saying, Mia Bloom en Sophia Moskalenko – Pastels and Pedophiles

Gelezen: Russell Muirhead en Nancy L. Rosenblum – A Lot of People are Saying, Mia Bloom en Sophia Moskalenko – Pastels and Pedophiles

Als in 2019 ‘heel veel mensen zouden zeggen’ dat op 6 januari 2021 het Capitool in Washington bestormd zou worden zouden Russell Muirhead en Nancy L. Rosenblum, auteurs van A Lot of People are Saying (Princeton University Press, 2019), dat nauwelijks geloven. Dat maakt de wél door hun geschetste rampscenario’s echter niet minder serieus. Door het normaliseren van complotten door Trump lijkt er al grote schade aangericht in het vertrouwen van burgers in politiek en wetenschap. Nog steeds geloven grote groepen kiezers bijvoorbeeld dat er grootschalige stemfraude plaatsvond tijdens de recente Amerikaanse presidentsverkiezingen. Daarmee wordt volgens de auteurs gezaagd aan de poten van het democratisch bestel.

Evenals in Waarheidszoekers van Cees Zweistra wordt ingegaan op het verschil tussen het traditionele en nieuwe complotdenken, waarbij de laatste enkel op ontwrichting van het geloof in politiek en democratische instituties (pers, wetenschap) uit lijkt te zijn. Tezamen met Pastels and Pedophiles (Stanford University Press, 2021) van Mia Bloom en Sophia Moskalenko, dat ingaat op de achtergronden en werking van QAnon, vormt het een mooie tandem. ‘Pastels’ vewijst in dit kader overigens naar de pastelkleuren die passen bij de look and feel van wat Roxane van Iperen treffend beschrijft als wellness-rechts; vrouwelijke influencers die in hun social-mediaposts (soms zonder dat ze het het zelf doorhebben) extreme complotboodschappen verpakken in een pastelkleurige en lieflijke vormgeving. In dit laatste boek heeft de bestorming op het Capitool al wel plaatsgevonden en wordt beschreven hoe QAnon daarin als ultieme vorm van het nieuwe complotdenken een grote rol speelde.

Volgens de auteurs onderscheidt QAnon zich van andere complottheorieën door de diversiteit van complotten (van bloeddrinkende pedofielen tot door Joden bediende ruimtelazers die bosbranden in Californië veroorzaken) en de combinaties daartussen. Het internet met haar filterbubbels én de mogelijkheid om groepen mensen snel te kunnen mobiliseren maakt de effectiviteit tegelijkertijd groter dan bij andere complottheorieën. Daarmee vormt het boek een interessante verdieping van hoe het nieuwe complotdenken zich manifesteert en ook groter is dan alleen een Amerikaans verschijnsel.

Beide titels richten zich weliswaar voornamelijk op de Amerikaanse situatie, maar zeker in Pastels and Pedophiles wordt ook de internationalisering van QAnon beschreven. Als mogelijk verbeteringsperspectief wordt daarin ook het belang van goed mediawijsheidsonderwijs aangehaald, iets waaraan het volgens hen in Amerika ontbreekt.

Read More

Posted by on aug 15, 2022

Gelezen: Tim Verheyden – Het Had Waar Kunnen Zijn, Jaron Harambam – The Truth Is Out There

Gelezen: Tim Verheyden – Het Had Waar Kunnen Zijn, Jaron Harambam – The Truth Is Out There

Het grootste gevaar is dat je gelooft dat jij, en alleen jij, weet hoe alles in zijn werk gaat. Alleen complotdenkers weten absoluut zeker hoe de vork in de steel zit”, aldus Tim Verheyden in Het Had Waar Kunnen Zijn (Pelckmans, 2022). Verheyden, journalist bij de VRT, plaatst deze overtuiging naast het ‘koesteren van de onzekerheid’ dat hij ziet als een onmiskenbare eigenschap van journalisten en wetenschappers.

In zijn uiterst leesbare boek, dat af en toe voelt als een serie gebundelde essays, valt vooral op hoe hij voortdurend op zoek is naar evenwicht tussen op het uitgaan van feiten en journalistieke integriteit en het kritisch beschouwen van bijvoorbeeld overheidsbesluiten rondom de corona-aanpak. Zo plaatst hij vraagtekens bij de absolute noodzaak van de invoering van het Corona Safe Ticket en vindt hij dat journalisten vaker hadden moeten zeggen het ook niet allemaal zeker te weten, zeker bij aanvang van de crisis. Hij trekt echter wel een duidelijke lijn tussen op een specifiek terrein deskundige en gewaardeerde wetenschappers en eenieder die ook vindt op een bepaald terrein iets te zeggen te hebben. Het verwijt aan de publieke omroep dat het tegengeluid te weinig een podium krijgt (waarvoor hij best wel ontvankelijk is) is voor Verheyden bijvoorbeeld nog geen reden om beide tegenpolen een debat te laten voeren. Voor Verheyden heeft een wetenschapper meer recht van spreken als het een terrein betreft waarop hij/zij deskundig is.

In The Truth Is Out There (Volt, 2021) krijgen complotdenkers (of, in de woorden van samensteller Jaron Harambam, waarheidszoekers) dat podium wel. In 18 hoofdstukken, elk opgebouwd rondom een bekend complot, wordt de officiële lezing kort door Harambam uiteengezet, volgt dan een biografische tekst van de waarheidszoeker in kwestie en krijgt de waarheidszoeker tot slot zelf het woord. Alle hoofdstukken zijn voorzien van mooie foto’s en illustraties, wat leidt tot een laagdrempelig visueel verhalenboek. Op die manier komen uiteenlopende complottheorieën rondom bijvoorbeeld 9/11, graancirkels, big pharma en natuurlijk corona aan bod. In het boek lopen daarmee wel klassieke complottheorieën en het nieuwe complotdenken door elkaar heen. Verheyden haalt in ‘Het Had Waar Kunnen Zijn’ terecht de New Conspiracism-benadering van Muirhead en Rosenblum aan om het onderscheid tussen beide scherp neer te zetten. In het boek van Harambam wordt dat onderscheid onbesproken gelaten, wat maakt dat je lang niet alle waarheidszoekers serieus kunt nemen.

Read More

Posted by on nov 28, 2020

Column: digital citizenship

Column: digital citizenship

Have you seen The Social Dilemma? For many, watching this controversial Netflix docu will have been a sobering experience. In case you missed it: the film provides a glimpse into the true workings of social media, namely the unbridled collection of user data in order to ultimately influence the behavior of those same users.

According to various insiders, this has disastrous consequences and goes much further than being able to predict which ad will be clicked. Tim Kendall, a former Facebook executive, fears that the massive online polarization in the US will soon lead to a real civil war. And tech philosopher Jaron Lanier even predicts the end of the world.

It is not the first time that these kinds of doom scenarios have been sketched. In 2019’s The Great Hack (also on Netflix) the story behind data company Cambridge Analytica and its questionable role in the previous US presidential elections was told. What both documentaries also have in common is that it’s former insiders who get to tell their stories. Certainly with The Social Dilemma that feels a bit strange. After all, isn’t it easy to be critical after having held a prominent, well-paid position at Facebook, Twitter, Google or Instagram for years?

In a critical article titled The Prodigal Techbro, author Maria Farrell argues that when collaborators she believes are co-responsible for today’s tech dystopia now lead the critical dance, it will never be possible to truly invent what the machinations behind social media companies are. Isn’t enforcing regulation of those same companies much more a role for the government, which is advised by independent experts?

So it comes down to sincere and independent criticism. Which also brings me to libraries, because after all, we also play a role in this debate. When we speak of digital inclusion and digital citizenship, we enable people to deal independently as much as possible with what passes by in (digital) life. Being able to critically use technology becomes increasingly important.

Libraries therefore pay a lot of attention to this in their programming. Maker spaces in libraries, for example, are places to learn how things are made and how they function. As a result, you are much better able to have an opinion about that. With a method like the Data Detox Kit, libraries enable people to regain control of their personal data, without having to give up the technology they use. And in The Netherlands librarians help people with the national Corona app (CoronaMelder). They do that not only through assistance with installation, but, at least as importantly, also by advising on the considerations that you can make beforehand. How do you make an informed decision whether or not to use the app?

The starting point is that in libraries the human aspect is paramount. What role do you play as an individual or group of people in the use of technology? And what questions do you ask yourself and each other? Ultimately, the first realization the next time you get the message “We added a series for you” on Netflix will be that it didn’t come out of the blue.

**

This column was originally written in Dutch and published in the 50th anniversary magazine of NBD Biblion.

Read More

Posted by on mei 7, 2020

Hoe spot je nepnieuws (Covid-19 editie)?

Hoe spot je nepnieuws (Covid-19 editie)?

Ik vertaalde deze week de coronaversie van IFLA-infographic How to spot fake news? naar het Nederlands. Over de achtergrond van het initiatief, How To Spot Fake News at a Time of COVID-19, stelt IFLA:

“In this situation, IFLA has produced an updated version of our popular ‘How To Spot Fake News’ infographic, with an increased focus on the need to check with authoritative sources, and recognition that much news now passes through messages on social media.”

De oorspronkelijke versie werd eerder al naar het Nederlands vertaald door Patrick Heemstra, maar in het licht van de aandacht die we vanuit Fers via het Data Detox-project besteden aan nepnieuws rondom corona pakten we het nu zelf op. De PDF-versie van het document download je hier.

Read More

Posted by on apr 17, 2019

TED Talk van Carole Cadwalladr over de kwalijke rol van Facebook in Brexit

TED Talk van Carole Cadwalladr over de kwalijke rol van Facebook in Brexit

Observer-journaliste Carole Cadwalladr doet in deze TED Talk een klemmend beroep op het etisch bewustzijn van Facebook, Google, Twitter en Silicon Valley in het algemeen. “Jullie technologie is fantastisch, maar besef dat deze nu ook wordt gebruikt om mensen uit elkaar te drijven.

Read More

Pin It on Pinterest