Bibliotheekwerk in transitie – 5. Van… Ordening Naar… Context

Eigenlijk alle bibliotheken bestaan nog grotendeels uit ruimtes met boekenkasten. Om het gebruikers, maar zeker ook medewerkers van een bibliotheek gemakkelijk te maken objecten te vinden wordt gebruik egemaakt van het zogenaamde SISO-systeem. In Nederland wordt deze auteursrechtelijk beschermde systematiek beheerd door NBD-Biblion en dit jaar komt het digitaal beschikbaar. Ja, u leest het goed: tot op heden is het alleen in te zien als een losbladig fysiek document en mag het niet zonder toestemming worden aangepast. Veranderingen, bijvoorbeeld omdat maatschappelijke ontwikkelingen daarom vragen, worden landelijk uitgerold.

Behalve de moeizame aanpasbaarheid van het systeem is er meer kritiek op SISO en met de hausse van retailbibliotheken zal dat naar verwachting alleen maar toenemen. Het is dus de vraag hoe houdbaar het streven naar ordening überhaupt nog is, want de rigiditeit van het kwalificatiesysteem en de wens gebruikers “met goedgevulde tassen” de bieb te zien verlaten is groot. Voorgaande quote is overigens afkomstig van retailvoorvechtster Hanneke Kunst die de kwaliteit van een bibliotheek afmeet aan het aantal uitleningen. “Een tevreden klant is een lenende klant” zou zo maar haar credo kunnen zijn.

Het loslaten van ordening (niet in het systeem, maar wel ‘op de vloer’) leidt ontegenzeggelijk tot stijging van de uitleningen, zij het dat het bijna altijd een tijdelijke is. Deze kortstondige en lokale successen verhullen dus niet dat de landelijke tendens van het aantal uitleningen dalend is. Dat tij is niet meer te keren en biedt daarmee ruimte om ons weer te richten op onze kerntaak: het spreiden van kennis en informatie om daarmee de gebruiker volwaardig te laten participeren in de maatschappij.

Gelukkig schuilt de toekomst van bibliotheken niet in een keuze tussen oplossingen inzake de rigiditeit van SISO of keuze voor de ‘flexibele’ retailbieb. Het contextualiseren van kennis en informatie is daarentegen wél één van de kapstokken waaraan de kernfunctie opgehangen kan worden. Dat proces werkt wat mij betreft twee kanten op:

1. het bieden van context omtrent maatschappelijke ontwikkelingen (zowel reactief als proactief) en daaruit voortkomende vragen kunnen beantwoorden.
2. het bieden van context vanuit de aanwezige collectie.

Beide maken voor de volle 100% gebruik van de vaardigheden van de informatieprofessional en zelfs meer dan dat: om aan deze contextualiseringstaak te kunnen voldoen zijn nieuwe competenties nodig. Deze vaardigheden van de 21e eeuw worden vooral toegepast voor onderwijsvernieuwing, maar zijn door het Amerikaanse Institute of Museum and Library Services ook toegespitst op informatieprofessionals. Werk aan de winkel, want de competentielijst is imposant. Om goed te kunnen contextualiseren zijn bijvoorbeeld vergaande vaardigheden op het gebied van media- en technologiewijsheid nodig. Daarnaast is het noodzakelijk goed te kunnen anticiperen en reageren op bredere maatschappelijke ontwikkelingen en deze in een lokale context te kunnen inpassen. Dat vraagt ook om (cultureel) ondernemerschap en het kunnen aangaan van samenwerking met externe partners.

Kijkend naar contextualisering van de eigen collectie grijp ik graag terug op een aantal eerdere blogposts die ik daarover schreef, met name De bibliotheek vormt de context (mei 2010 alweer, wat vliegt de tijd). Wanneer steeds meer informatie eenvoudiger beschikbaar komt ligt het onderscheidend vermogen van de bibliotheek niet in het bieden van toegang tot die (digitale) content, maar gaat het om het creëren van toegevoegde waarde. Contextualiseren, zij het verweven in technologie, via een bibliothecaris van vlees en bloed, of door het specifieke gebruik van een gebouw, wordt daarmee het unique selling point van de bibliotheek.

Gelukkig maakt contextualisering deel uit van de nieuwe bibliotheekvisie zoals die is opgesteld door SIOB. De conclusie van het rapport Verkenning contextualisering luidt:

Uit de gesprekken gevoerd met partijen binnen en buiten het bibliotheekveld blijkt dat men vindt dat bibliotheken de krachten moeten bundelen en hun unieke infrastructuur moeten benutten om hun klanten op maat te bedienen. Bibliotheken kunnen hun imago van betrouwbaar, degelijk en onafhankelijk maximaal benutten. Bovendien werd duidelijk dat verschillende partijen van buiten de bibliotheekwereld graag bereid zijn tot samenwerking, als wordt uitgegaan van ieders expertise en er een klimaat van gelijkwaardigheid wordt gecreëerd.

Applaus!, zij het dat het begrip contextualisering in het rapport wel een heel stevige technologische inslag heeft. Gelukkig wordt ook onderkend dat medewerkers een rol in het proces hebben, maar dat daarvoor opleiding noodzakelijk is. Om mee te kunnen gaan in de maatschappij van nu en straks is dat echter sowieso een vereiste.

Morgen:
Bibliotheekwerk in transitie – 5. Van… Antwoorden geven Naar… Vragen stellen

Wil je ook je licht laten schijnen over Bibliotheekwerk in transitie? Voeg je bijdrage dan toe aan dit publieke Google Doc

Afbeelding: Context Travel via Compfight cc