Is hét bibliolabconcept voorhanden? #mspaces13

Een beetje kennisdelen hier en daar en voilà, iedereen die het wil heeft z’n eigen makersplaats. Bestaat er echter wel een blauwdruk voor het opzetten van een makerspace of een FabLab in een bibliotheek? Vanuit het oogpunt van gebruiksgemak zou dat natuurlijk erg handig zijn, maar in de korte periode dat we bij de Bibliotheekservice bezig zijn met het opzetten van een FabLab is echter wel duidelijk geworden dat die blauwdruk een utopie is. Daarbij dient echter opgemerkt dat dit níet gaat over de fysieke invulling van een lab. De regels daarvoor zijn namelijk glashelder: een FabLab dient een bepaald instrumentarium te kunnen bieden en moet verder voldoen aan een aantal criteria. Daaraan kan iedereen die het echt wil en wat geld heeft zonder veel problemen voldoen.

Het belangrijkste element van een succesvol initiatief is echter nog geheel onbelicht gebleven: waarom doe je het en wat garandeert een duurzame inbedding ervan? Onmisbaar daarbij is de sterke connectie met gebruikers en partners. Niet voor niets staat in de aanbelevingswaardige blogpost 10 things to do when starting a FabLab prominent op 1 het uitgaan van lokale omstandigheden. Zijn er specifieke vragen of uitdagingen binnen een bepaalde stad of regio? Is er sprake van evenementen of overheidsbeleidsdoelstellingen waaraan je je aanbod kan koppelen? Zijn er concurrenten actief of ben je de eerste? Zomaar wat vragen die eerst uitgezocht en geïnventariseerd moeten.

In de relatief korte tijd (een maand of vier) dat we nu bezig zijn met FryskLab hebben we niets anders gedaan dan met ‘het veld’ te spreken. Interessant daarbij is dat we een groot deel van die gesprekspartners daarvoor helemaal niet kenden, of in een andere hoedanigheid met elkaar omgingen. De ervaringen tot nu toe zijn ontzettend positief, wat heel fijn is, maar duidelijk is wel dat we er telkens weer achter komen dat er zelfs voor één lab geen sprake kan zijn van één werkend model. Ons aanbod voor het onderwijs zal bijvoorbeeld aan geheel andere eisen moeten voldoen dan een aanbod voor ondernemers of programma’s die tijdens publieksevenementen worden aangeboden. Je zult al zien dat wij niet wedden op één paard, wat ook een keuze is. Eveneens lokaal gebonden zijn gegevens als relatief veel armoede onder kinderen, een hoge diplomaloze uitstroom van jongeren uit het onderwijs en een daardoor stagnerende banenmotor. Dit biedt ontegenzeggelijk kansen voor een initiatief als FryskLab, maar is dus heel specifiek voor deze regio.  Extra bijzonder is daarbij het gegeven dat Leeuwarden kandidaat is voor culturele hoofdstad 2018, wat nog eens een speciale dynamiek teweegbrengt.

Niet in de laatste plaats is onze keuze voor een mobiele oplossing óók ingegeven door lokale omstandigheden. Neil Gershenfeld, de geestelijk vader van het FabLabconcept, stelt dat de levensvatbaarheid van een lab een voedingsgebied van minimaal 100.000 inwoners vraagt. Volgens die maatstaf zou een FabLab in een stad in Fryslân al bijkans onmogelijk zijn. Leeuwarden als gemeente telt 95.000 koppen en is veruit de grootste stad van de provincie. De noodzaak er op uit te trekken om voldoende gebruikers te kunnen bedienen is dus cijfermatig vanzelfsprekend. Véél belangrijker is echter de inhoudelijke drijfveer een mobiele oplossing te zoeken. Die is namelijk júist ingegeven door het ontbreken van FabLabgelateerde faciliteiten- kennis-, en activiteiten in de niet-stedelijke gebieden en tegelijkertijd de grootste probleemgebieden van de provincie. Kan je met een mobiel lab een deeloplossing bieden voor alle nadelen die samenhangen met leegloop, vergrijzing en armoede? En doe je dit door van oudsher bepaalde lokale waarden aan ambachtelijkheid en zelfwerkzaamheid nieuw leven in te blazen? En hoe geef je deze bijzondere verwantschap vorm en met wie ga je dat doen? Het FabLabgereedschap wat je daarvoor gebruikt is in relatie tot de voorgaande vragen echt de kleinste uitdaging van ons initiatief.

Bestaat het dus, het bibliolabconcept? Nee, het kopiëren van een elders bewezen werkend FabLabmodel om voor al deze uitdagingen een oplossing te bieden gaat in ons geval niet werken, waarmee een blauwdruk voor een bibliolabconcept in mijn ogen niet bestaat. Of in ieder geval niet voor een breed gedragen en duurzaam concept dat meer is dan het plaatsen van een 3d printer in een bibliotheek, het aanbieden van wat workshops of het puur zien als een eerste kennismaking met.